معنویت: چیستی، گستره و کارکردها در روان‌شناسی و مقایسه آن با رویکرد اسلامی

نوع مقاله : علمی-پژوهشی

نویسندگان

1 ارشناسی‌ارشد روان‌شناسی، مؤسسه آموزش عالی اخلاق و تربیت، قم، ایران

2 دانشیار گروه روان‌شناسی مؤسسۀ آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره)، قم، ایران

3 استادیار گروه روان‌شناسی مؤسسۀ آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره) ، قم، ایران

چکیده

هدف این پژوهش، شناسایی معنویت در سه بُعد معنا، گستره و کارکردها در روان‌شناسی و اسلام است. با توجه به هدف پژوهش، به منابع روان‌شناختی مرتبط با دین و معنویت و همچنین آیات قرآن، روایات و آثار اندیشمندان مسلمان مراجعه شد و داده‌ها استخراج گردید و به روش توصیفی-تحلیلی مقایسه و تحلیل گردید. یافته‌های پژوهش نشان داد که معنویت در روان‌شناسی عبارت‌اند از: حالتی روان‌شناختی که متضمن ویژگی‌هایی از قبیل: بصیرت، درک وحدت، یکپارچگی درون، احساس حیرت، احساس تعالی، احساس پذیرفتن، قطع تعلق، عشق و شفقت، شکرگزاری در برابر نعمت‌های زندگی و احساس معناداری است؛ ولی معنویت در اسلام حالتی است که در ارتباط با وجود خداوند متعال تحقق می‌یابد و شامل مؤلفه‌های شناخت خداوند، ایمان به خالق، احساس تعلق به خالق، و انجام عمل برای خداوند، درک همه‌جانبه حضور او و درک قرب الهی است. همچنین به دست آمد که کارکردهای معنویت در روان‌شناسی در حیطه‌های سلامت جسم و روان، تأثیر بر شادکامی، شخصیت و درمان، کاهش درد و رنج و رضایت باطنی می‌باشند. از نگاه اسلامی نیز کارکردهایی نظیر آرامش و کاهش درد و رنج در ارتباط با معنویت مشترک هستند؛ ولی معنویت اسلامی کارکردهای اختصاصی مانند: لذت پایدار، معنابخشی اصیل به زندگی و تقرب به خالق را به همراه دارد که در معنویت در روان‌شناسی از آن سخن به میان نیامده است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Spirituality: Definition, Area and its functions in psychology and its comparison with the Islamic approach

نویسندگان [English]

  • Majid Rajabi 1
  • Rahim Narooei Nosrati 2
  • Mohammad Reza Jahangirzadeh Qomi 3
1 M.A in positive Psychology, Institute of Higher Education, Ethics and Education, Qom, Iran
2 associate professor, the Department of Psychology, Imam Khomeini Education and Research Institute, Qom, Iran
3 lecturer (Ph.D.) in psychology, Imam Khomeini Education and Research Institute, Qom, Iran
چکیده [English]

The purpose of this study is to identify spirituality in three dimensions of meaning, scope and functions in psychology and Islam. According to the purpose of the research, psychological sources related to religion and spirituality as well as verses of the Qur'an, narrations and works of Muslim thinkers were referred to and the data were extracted and compared and analyzed descriptively-analytically. Findings showed that spirituality in psychology is a psychological state that includes characteristics such as insight, understanding of unity, inner integrity, feeling of wonder, feeling of excellence, feeling of acceptance, disconnection, love and compassion, gratitude for the blessings of life and feeling of meaning. But spirituality in Islam is a state that is realized in connection with the existence of God Almighty and includes the components of knowing God, believing in the Creator, feeling belonging to the Creator, and doing action for God, comprehensive understanding of His presence and understanding of nearness to God. It was also found that the functions of spirituality in psychology in the areas of physical and mental health are the effect on happiness, personality and healing, reducing pain and esoteric satisfaction. From the Islamic point of view, functions such as relaxation and reduction of suffering are related to common spirituality, but Islamic spirituality has specific functions such as lasting pleasure, genuine meaning to life and closeness to the Creator, which is not mentioned in spirituality in psychology.

کلیدواژه‌ها [English]

  • psychology
  • Spirituality
  • Islam
  • Functions of Spirituality
  • Pillars of Spirituality