موانع خردورزی در قرآن کریم با نگاه روان‌شناختی

نوع مقاله : علمی-ترویجی

نویسندگان

1 دانشجوی کارشناسی ارشد روان‌شناسی دانشکدۀ هدی قم، قم، ایران

2 استادیار روان‌شناسی، استاد همکار مجتمع آموزش عالی علوم انسانی اسلامی جامعةالمصطفی(ص) العالمیه، قم، ایران

3 کارشناسی ارشد مشاوره اسلامی مرکز تخصصی امام خمینی قم، قم، ایران

چکیده

یکی از تمایزهای ویژه انسان با سایر مخلوقات تعقل است. خردورزی در اسلام و روان‌شناسی دارای جایگاه ویژه‌ای می‌باشد که عدم شکوفایی و بهرمندی از آن پیامدهای زیان‌باری در‌پی خواهد داشت و شناخت موانع خردورزی یکی از گام‌های اساسی بهره‌مندی انسان از این نیروی تمایزبخش به‌حساب می‌آید. ازاین‌رو، پژوهش حاضر با هدف بررسی موانع خردورزی در قرآن به روش کیفی تحلیل محتوی انجام شد. برای دسترسی به هدف پژوهش، آیات قرآن مرتبط با خردورزی در تفاسیر المیزان، نمونه، نور و مانند آن بررسی شد. یافته‌های پژوهش نشان داد: الف. موانع خردورزی از منظر قرآن در سه دسته قرار می‌گیرد: موانع شناختی، عاطفی و رفتاری؛ ب. موانع شناختی خردورزی از منظر قرآن کریم عبارت‌اند از: عدم توجه به ندای فطرت، خودفراموشی و باورهای خرافی؛ ج. دوستی و صمیمیت با دشمنان خدا، تعصب و لجاجت برخی از موانع عاطفی خردورزی است؛ د. گناه، عدم پایبندی به حریم و مرزها، انتخاب غلط، دنیاگرایی، توجه نکردن به نشانه‌های قدرت الهی، بی‌توجهی به مراحل خلقت و مرگ، نفاق و کتمان حقیقت، تقلید کورکورانه و بی‌توجهی به سرگذشت پیشینیان از موانع رفتاری خردورزی به‌شمار می‌روند.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The Barriers to Rationality in the Holy Qur’an from a Psychological Point of View

نویسندگان [English]

  • Sadiqeh Ejtehadi 1
  • Jafar Houshyari 2
  • Aliakbar Shoorvarzi 3
1 MA student in psychology, Hoda University, Qom, Iran
2 Ph.D. in the Qur’an and Psychology, a fellow professor, the Department of Psychology, the Faculty of Humanities and Social Sciences, Qom, Iran
3 MA in Islamic Counseling, Imam Khomeini Specialized Centers, Howzeh, Qom, Iran
چکیده [English]

One of the special distinctions between man and other creatures is rationality. Rationality has a special place in Islam and psychology, failure to prosper and benefit from it will have harmful consequences, and recognition of the barriers to rationality is one of the basic steps for human beings to benefit from this differentiating force. Therefore, this study was conducted to investigate the barriers to rationality in the Qur’an through a qualitative method of content analysis. To achieve this purpose, the verses of the Qur’an on rationality in the interpretations of Al-Mizan, Nemuna, Noor, and the like were examined. The findings showed that (a) the barriers to rationality from the perspective of the Qur’an could be divided into three categories: cognitive, emotional, and behavioral; (b) the cognitive barriers to rationality from the perspective of the Holy Qur’an included inattention to the voice of nature, self-forgetfulness, and superstitious beliefs; (c) Friendship and intimacy with the enemies of God, prejudice and stubbornness were some emotional barriers to rationality; (d) sin, lack of adherence to privacy and boundaries, wrong choice, worldliness, inattention to the signs of Divine mighty, inattention to the stages of creation and death, hypocrisy and concealment of truth, blind imitation, and inattention to the history of the ancients were considered the behavioral barriers to rationality.

کلیدواژه‌ها [English]

  • rationality
  • reasoning
  • the Qur’an
  • psychology
  • Nature