مفهوم شوخ‌طبعی: دیدگاه‌ها و ملاحظات

نوع مقاله : علمی-ترویجی

نویسندگان

1 کارشناس ارشد روان‌شناسی اسلامی، مؤسسه آموزش عالی اخلاق و تربیت، قم، ایران

2 استادیار روان‌شناسی جامعة المصطفی العالمیه، قم، ایران

3 استادیار گروه روان‌شناسی دارالحدیث قم، قم، ایران

چکیده

هدف این پژوهش، بررسی نظریات مفهوم شوخ‌طبعی است. روش پژوهش، توصیفی‌- تحلیلی بوده و با استفاده از منابع موجود، پنج نظریۀ عمده در ماهیت شوخ‌طبعی؛ یعنی برتری‌جویی، عدم تجانس، تسکین، معکوس و نظریه روان‌شناسی مثبت بررسی شد. نظریۀ برتری‌جویی، منشأ شوخ‌طبعی را فخر ناگهانی از مقایسه خود با دیگران و درک نقصی در افراد دیگر و تحسین خود به خاطر عدم وجود آن نقص می‌داند. نظریۀ عدم تجانس، مشخصۀ ادراک‌پذیر شوخ‌طبعی را لذت از تجربه و تفکر نامتجانس معرفی می‌کند. نظریۀ تسکین، در واقع تبیین‌های فیزیولوژیکی را به نظریه عدم تجانس اضافه نمود و نتوانست اشکالات نظریۀ عدم تجانس را رفع کند. نظریۀ معکوس، تجربه شوخ‌طبعی را بر اساس نظریه گسترده‌تری تبیین نمود که اشکالات آن بررسی شد. در روان‌شناسی مثبت نیز تعریفی از شوخ‌طبعی ارائه شده است که به رغم برطرف شدن اشکالات نظریات دیگر، نقش فرهنگ جوامع مختلف را در تبیین شوخ‌طبعی لحاظ نکرده بود. اندیشمندان مسلمان نیز با دارا بودن نگاه هنجاری به شوخ‌طبعی، اساساً ورودی جامع و کامل به تعریف شوخ‌طبعی نداشتند. در نهایت، اینکه هرچند الگوی اسلامی شادکامی، درصدد تعیین جایگاه شوخ‌طبعی در منظومه معارف اسلامی برآمده است، اما به نظر می‌رسد نتیجه روشنی درباره تعیین حد و مرز آن و تبیین تفاوت‌ها و اشتراک‌های آن با مفاهیم دیگر ارائه نکرده است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The Concept of Wittiness: Views and Considerations

نویسندگان [English]

  • Muhammad Suleymani Najaf-Abadi 1
  • Muhammad Sadeq Shuja’ie 2
  • Mahdi Abbasi 3
1 Master of Islamic Psychology, Institute of Higher Education, Ethics and Education, Qom, Iran
2 Assistant Professor of Psychology, Mustafa International University, Qom, Iran
3 Assistant Professor, Department of Psychology, Qom Dar al-Hadith, Qom, Iran
چکیده [English]

The present study aims at investigating views on the concept of wittiness. The research method was descriptive-analytical and was done using the available sources to investigate five major theories on the nature of wittiness as follows: superiority, non-homogeneity, alleviation, reverse theory and positive psychological theory were investigated. The superiority theory considers the origin of wittiness to be sudden pride out of comparing oneself with others and admiring oneself due to lacking that deficiency. The theory of non-homogeneity introduces the perceptible feature of wittiness to be pleasure from non-homogenous experience and thought. The alleviation theory added physiological explanations to the non-homogeneity theory and could not resolve the drawbacks of non-homogeneity theory. The reverse theory explains the experience of wittiness on the basis of a broader theory whose drawbacks were investigated. In positive psychology, there is a definition of wittiness which, despite resolving the drawbacks of other theories, has not considered the role of the culture of different societies in explaining wittiness. Muslim thinkers, despite having a normative look at wittiness, have not comprehensively defined and discussed it. Finally, although the Islamic model of happiness has attempted to define the status of wittiness in Islamic teachings, it does not seem to present a vivid result on determining it demarcations and explaining its differences and common points with other concepts.

کلیدواژه‌ها [English]

  • nature of wittiness
  • seeking superiority
  • non-homogeneity
  • positive psychology
  • reverse theory